De (vooruit)betaling van gelden vindt in ons economisch verkeer regelmatig plaats via een zogenaamde kwaliteitsrekening. Maar de betaling op een kwaliteitsrekening betekent niet dat de gelden het vermogen verlaten. Iets om rekening mee te houden bij het doen van de belastingaangifte.
De notaris
De notaris maakt gebruik van een derdengeldenrekening (ook wel derdenrekening of kwaliteitsrekening genoemd). Zo’n rekening gebruikt de notaris voor door derden aan hem toevertrouwde gelden. Deze gelden zijn afgescheiden van het eigen (kantoor)vermogen van de notaris. Ook de gerechtsdeurwaarder maakt voor zijn beroepsuitoefening van zo’n derdengeldenrekening gebruik.
De advocaat
De wettelijke regeling voor notarissen en gerechtsdeurwaarders (artikel 25 Wet op het notarisambt (Wna) respectievelijk artikel 19 Gerechtsdeurwaarderswet) bestaat voor advocaten niet. Voor de advocaat werkt het anders. De advocaat maakt voor de aan hem door derden toevertrouwde gelden in het kader van zijn beroepsuitoefening gebruik van een Stichting beheer derdengelden: de derdengeldenrekening is in beheer van de stichting. In het arrest van 13 juni 2003 (ECLI:NL:HR:2003:AF3413) oordeelde de Hoge Raad reeds dat overeenkomstige toepassing van artikel 25 Wna mogelijk is op rekeningen die door advocaten worden aangehouden met het oog op het ontvangen van voor derden bestemde gelden.
Afgescheiden vermogen
Het feit dat de gelden zijn afgescheiden van het vermogen van (bijvoorbeeld) de notaris, brengt met zich mee dat de gelden buiten een eventueel faillissement van (bijvoorbeeld) de notaris blijven.
Geen verjaring
De Hoge Raad oordeelde (HR 23 juni 2017, ECLI:NL:HR:2017:1139) dat de Stichting beheer derdengelden zich tegenover een rechthebbende niet kan beroepen op verjaring van een vordering tot uitbetaling (van diens aandeel). Een rechthebbende heeft te allen tijde recht op uitkering van zijn aandeel in het saldo van de kwaliteitsrekening.
Gelden op de kwaliteitsrekening blijven behoren tot het eigen vermogen
Het storten van geld op een kwaliteitsrekening betekent niet dat het bedrag het vermogen van de storter verlaat. Ook al strekken de gelden tot zekerheid of tot voldoening van een (aanstaande) verplichting, zolang de tegenprestatie waarvoor de gelden zijn bestemd niet is verricht blijven de gelden behoren tot het vermogen van de storter. Eerst nadat de tegenprestatie waarvoor de gelden zijn bestemd is verricht, verlaten de gelden het vermogen van de storter.
Een belanghebbende richtte op 31 december een besloten vennootschap op. Op die datum stortte hij € 1,5 miljoen aan agio op de kwaliteitsrekening van de notaris. Enkele weken later wordt het geld gebruikt voor de aanschaf van grond en andere activa. De Hoge Raad oordeelde op 12 juli 2019 (ECLI:NL:HR:2019:1177) dat het bedrag het vermogen van de belanghebbende op 31 december niet heeft verlaten. Het bedrag leidt tot belastingheffing in box 3.